Noli Me Tángere Page #18

Noli Me Tángere, Latin for "Touch me not", is an 1887 novel by José Rizal, one of the national heroes of the Philippines during the colonization of the country by Spain, to describe perceived inequities of the Spanish Catholic friars and the ruling government.

• History
• Novel
• Satire

								


Ang pintuang iyán n~g salas, na natátacpan n~g isáng tabing na sutlâ ay siyáng daang patun~gó sa isáng maliit na capilla ó pánalan~ginang dî dapat mawalâ sa alin mang báhay n~g filipino: naririyan ang m~ga "dios lar"[126] ni capitan Tiago, at sinasabi naming m~ga "dios lar," sa pagca't lalong minamágaling n~g guinoong ito ang "politeismo"[127] cay sa "monoteismo"[128] na cailan ma'y hindî niyá naabót n~g pag-iisip. Doo'y may napapanood na m~ga larawan n~g "Sacra Familia"[129] na pawang garing mulâ, sa ulo hangang dibdib, at gayon din ang m~ga dacong dulo n~g m~ga camáy at paa, cristal ang m~ga matá, mahahabà ang m~ga pilíc matá at culót at culay guintô ang m~ga buhóc, magagandáng yárì n~g escultura sa Santa Cruz. M~ga cuadrong pintado n~g óleo n~g m~ga artistang taga Pácò at taga Ermita, na ang naroroo'y ang m~ga pagpapasakít sa m~ga santo, ang m~ga himalâ n~g Vírgen at iba pa; si Santa Lucíang nacatitig sa lan~git, at hawác ang ísáng pinggáng kinalalagyan n~g dalawá pang matáng may m~ga pilìc-matá at may m~ga kílay, na catulad n~g napapanood na nacapintá sa "triángulo" n~g Trinidad ó sa m~ga "sarcófago egipcio"[130]; si San Pascual Baylon, San Antonio de Padua, na may hábitong guingón at pinagmámasdang tumatan~gis ang isáng Niño Jesús, na may damit Capitan General, may tricornio[131], may sable at may m~ga botang tulad sa sayáw n~g m~ga musmós na batà sa Madrid: sa ganáng cay Capitan Tiago, ang cahulugan n~g gayóng anyó'y cahi't idagdág n~g Dios sa canyáng capangyarihan ang capangyarihan n~g isáng Capitang General sa Filipinas, ay paglalaruan din siyá n~g m~ga franciscano, na catulad n~g paglalarò sa isáng "muñeca" ó larauang taotauhan. Napapanood din doon ang isáng San Antonio Abad, na may isáng baboy sa tabí, at ang ísip n~g carapatdapat na Capitan, ang baboy na iyó'y macapaghihimalâng gaya rin ni San Antonio, at sa ganitóng cadahilana'y hindî siyá, nan~gan~gahás tumawag sa hayop na iyón n~g "baboy" cung dî "alágà n~g santo señor San Antonio;" isáng San Francisco de Asís na may pitông pacpác at may hábitong culay café, na nacapatong sa ibabaw n~g isáng San Vicente, na walâ cung dî dádalawang pacpac, n~guni't may dalá namáng isáng cornetín; isáng San Pedro Mártir na biyác ang ulo, at tan~gan n~g isáng dî binyagang nacaluhod ang isâng talibóng n~g tulisán, na na sa tabi n~g isáng San Pedro na pinuputol ang tain~ga n~g isáng moro, na marahil ay si Malco, na nan~gan~gatlabi at napapahindîc sa sakít, samantalang tumatalaoc at namamayagpag ang sasabun~ging nacatuntong sa isáng haliguing "dórico"[132], at sa bagay na ito'y inaacalà ni Capitang Tiago, na nacararating sa paguiguîng santo ang tumagâ at gayon din ang mátagà. ¿Sino ang macabibilang sa hucbóng iyón n~g m~ga larawan at macapagsasaysay n~g m~ga canicanyáng tún~go't m~ga cagalin~gang doo'y natitipon?!Hindî n~ga magcacasiyang masabi sa isáng capítulo lamang! Gayón ma'y sasabihin din namin ang isáng magandang San Miguel, na cahoy na dinorado at pinintahán, halos isáng metro ang táas: nan~gan~gatábì ang arcángel, nanglilisic ang m~ga mata, cunót ang noo at culay rosa ang m~ga pisn~gí; nacasuot sa caliwáng camay ang isáng calasag griego, at iniyayambâ n~g canan ang isang kris joloano, at handang sumugat sa namimintacasi ó sa lumapit sa canyá, ayon sa nahihiwatigan sa canyáng acmâ at pagtin~gíng hindî ang tun~go'y sa demoniong may buntót at may m~ga sun~gay na ikinacagat ang canyáng m~ga pan~gil sa bintíng dalaga n~g arcángel. Hindî lumalapit sa canyá cailán man si Capitang Tiago, sa tacot na bacâ maghimalâ. ¿Mamacailán bagáng gumaláw na parang buháy ang hindî lamang iisáng larawan, cahi't anóng pagcapan~gitpan~git ang pagcacágawang gaya n~g m~ga nanggagaling sa m~ga carpintería sa Paete, at n~g man~gahiyâ at magcamít caparusahán ang m~ga macasalanang hindî nananampalataya? Casabiháng may isáng Cristo raw sa España, na nang siyá'y tawaguing sacsí n~g m~ga nan~gacò sa pagsinta, siyá'y sumang-ayo't nagpatotoo, sa pamamag-itan n~g minsang pagtan~gô n~g úlo sa haráp n~g hucóm; may isáng Cristo namáng tinanggál sa pagcapácò ang canang camáy upang yacapin si Santa Lutgarda; at ¿anó? hindî ba nababasa ni Capitang Tiago sa isáng maliit na librong hindî pa nalalaong inilalathalà, tungcol sa isáng pagsesermong guinawâ sa pamamag-itan n~g tinan~gòtan~gô at kinumpáscumpás n~g isáng larawan ni Santo Domingo sa Soriano? Waláng sinabing anó man lamang salitâ ang santo; n~guni't naacalà ó inacalà n~g sumulat n~g librito, na ang sinabi ni Santo Domingo sa canyáng m~ga tinan~gòtan~gô at kinumpáscumpás ay ipinagbibigay alâm ang pagcatapos n~g santinacpán[133] ¿Hindi ba sinasabi namáng malaki ang pamamagà n~g isáng pisn~gi cay sa cabilâ n~g Virgen de Luta n~g bayan n~g Lipá at capol n~g putic ang m~ga laylayan n~g canyáng pananamít? ¿Hindi bâ itó'y lubós na pagpapatotoong ang m~ga mahál na larawa'y nagpapasial din namá't hindî man lamang itinataas ang caniláng pananamít, at sinásactan din namán silá n~g bagang, na cung magcabihira'y tayo ang dahil? ¿Hindi bâ namasdán n~g canyáng sariling matang maliliit ang lahát n~g m~ga Cristo sa sermón n~g "Siete Palabra"[134] na gumágalaw ang úlo at tumatan~gong macaitló, na siyáng nacaaakit sa pagtan~gis at sa m~ga pagsigáw n~g lahát n~g m~ga babae at n~g m~ga calolowang mahabaguing talagáng m~ga taga lan~git? ¿Anó pa? Napanood din namán naming ipinakikita n~g pári sa m~ga nakíkinig n~g sermón sa canyá sa oras n~g pagpapanaog sa Cruz cay Cristo ang isáng panyóng punô n~g dugô, at camí sana'y tatan~gis na sa malaking pagcaáwà, cung di lamang sinabi sa amin n~g sacristan, sa casaliwang palad n~g aming cálolowa, na iyón daw ay birò lamang: ang dugóng iyon-anya-ay sa inahíng manóc, na pagdaca'y inihaw at kinain, baga ma't Viernes Santo ... at ang sacristan ay matabâ. Si Capitang Tiago n~ga, palibhasa'y taong matalinò at banál, ay nag-iin~gat na huwag lumapit sa Krís ni San Miguel.--¡Lumayô tayo sa m~ga pan~ganib!--ang sinasabi niyá sa canyáng sarili--nalalaman co n~g isáng arcángel; ¡n~guni't hindî, walâ acong tiwalà! ¡walâ acong tiwalà!
								Rate this book:0.0 / 0 votes